Τα Νέα Μας

Δεν υπάρχει άλλη λέξη που να χωρά τόση στοργή σε τόσο λίγες συλλαβές. Η «νταντά» είναι μικρή στο όνομα, αλλά μεγάλη σε σημασία. Και όσο παιδική κι αν ακούγεται, έχει μια εντυπωσιακά μακρά και πολυεπίπεδη ιστορία πίσω της.

Ετυμολογία: Ένα πολυταξιδεμένο – αλλά και ελληνικό – όνομα

Η λέξη «νταντά» είναι ετυμολογικά ευέλικτη – και λίγο μπερδεμένη. Ένα όμως παραμένει σίγουρο: η έννοιά της υπήρχε από πολύ παλιά και στον ελληνικό χώρο, τόσο στη γλώσσα όσο και στην πράξη.

Οι βασικές θεωρίες για την προέλευσή της περιλαμβάνουν:

Ελληνική ρίζα: Από τις αρχαίες λέξεις τροφός και νάννα, που προέρχονται από τα ρήματα «νέω» (τρέφω) και «ναντεύω» (κομίζω στον ύπνο). Οι λέξεις αυτές χρησιμοποιούνταν ήδη από την αρχαιότητα για να περιγράψουν τη γυναίκα που φροντίζει, τρέφει και ανατρέφει παιδιά – είτε βιολογικά είτε μη.

Γαλλική ρίζα: Από το dada, ηχομιμητική παιδική λέξη που σημαίνει και «αλογάκι» (ξύλινο παιδικό παιχνίδι). Εξ ου και η γαλλική έκφραση “c’est mon dada” – δηλαδή “αυτό είναι το αλογάκι μου”. Η λέξη ίσως να πέρασε στα ελληνικά ως λόγιο δάνειο.

Τουρκική-περσική ρίζα: Από την τουρκική dadı, που σημαίνει τροφός ή νταντά, με απώτερη καταγωγή την περσική λέξη دادا (dādā).

Ηχομιμητική παιδική λέξη: Όπως «μαμά» και «μπαμπάς», έτσι και το «νταντά» θεωρείται φωνητική κατασκευή παιδικής ηλικίας. Οι πρώτοι ήχοι των βρεφών δίνουν συχνά λέξεις που γίνονται κοινωνικά νοηματοδοτημένες.

Παραπλήσιες λέξεις σε άλλες γλώσσες:

• Αγγλικά: nanny, πιθανώς από το υποκοριστικό nan ή nana (γιαγιά, νταντά), καταγεγραμμένο ήδη από το 1785. Ορισμένοι μελετητές τη συνδέουν με την ελληνική λέξη νάννα, που σημαίνει θεία, ή με τη ρωσική nyánya (τροφός), ή ακόμη και με το γενικό μοτίβο της βρεφικής φωνής, καθώς το “na” είναι από τους πρώτους φθόγγους που προφέρει ένα παιδί.
• Ρωσικά: няня (nyánya)
• Ιταλικά: tata, nonna
• Ουαλικά: nain
• Ισπανικά: nana, που σημαίνει τόσο γιαγιά όσο και γυναίκα-φροντιστής
• Γαλλικά: nainain
• Αρχαία ελληνικά: νάννα, λέξη που χρησιμοποιούνταν τρυφερά για μητέρα ή τροφό

Με άλλα λόγια, η λέξη «νταντά» υπάρχει με πολλές μορφές και ήχους σε δεκάδες γλώσσες, πάντα συνδεδεμένη με τη στοργή, τη φροντίδα και τη γυναίκα που είναι δίπλα στο παιδί.

Κι αν όχι «νταντά»;

Η ελληνική γλώσσα είναι πλούσια σε συνώνυμα που περιγράφουν τη γυναίκα που φροντίζει παιδιά:

• • Τροφός – από την αρχαία λέξη “τρέφω”. Η γυναίκα που φροντίζει και θηλάζει ένα παιδί που δεν είναι δικό της. \
• • Παραμάνα – είτε από το «παρά + μάνα», είτε ως δάνειο από τη βενετική paraman. Χρησιμοποιούνταν κυρίως για γυναίκες που θήλαζαν ξένα παιδιά.
• • Νένα / Νόνα – λέξεις παραδοσιακές που χρησιμοποιούνται ακόμη προφορικά, κυρίως σε χωριά.
• • Γκουβερνάντα / κουβερνάντα – ο πιο «αριστοκρατικός» όρος, από το γαλλικό gouvernante. Αναφέρεται περισσότερο στη μορφωμένη παιδαγωγό.
• • Βάγια – λέξη με βυζαντινή και λαϊκή χρήση, που δήλωνε τη γυναίκα-υπηρέτρια του σπιτιού, συχνά υπεύθυνη και για τα παιδιά.

Κάθε λέξη έχει το δικό της βάρος, την εποχή της, το κοινωνικό της πλαίσιο – αλλά όλες συγκλίνουν στον ίδιο ρόλο: τη γυναίκα που φροντίζει παιδιά με συνέπεια και τρυφερότητα.

Και σήμερα; Τι σημαίνει «νταντά»;

Έχει επικρατήσει διεθνώς ο όρος “Nanny” για να περιγράφει αυτόν τον επαγγελματικό ρόλο, τόσο στα αγγλόφωνα περιβάλλοντα όσο και στην Ελλάδα. Ωστόσο, στην ελληνική πραγματικότητα παραμένει ενεργή και η χρήση του όρου «νταντά», με όλη τη συναισθηματική και πολιτισμική φόρτιση που τον συνοδεύει.

Στη σύγχρονη χρήση, η νταντά είναι επαγγελματίας παιδαγωγός και φροντιστής, που εργάζεται συνήθως είτε εντός είτε εκτός του σπιτιού της οικογένειας. Οι καθημερινές της αρμοδιότητες μπορεί να περιλαμβάνουν:

• φροντίδα βρεφών και νηπίων,
• πολυεπίπεδη διαπαιδαγώγηση
• προετοιμασία γευμάτων και βοήθεια στο φαγητό,
• συμβουλευτικό ρόλο σε διάφορες προσεγγίσεις σχετικά με το παιδί
• υποστήριξη στον ύπνο και στην προσωπική υγιεινή,
• δημιουργική απασχόληση, βόλτες, αναπτυξιακά παιχνίδια,
• σε κάποιες περιπτώσεις, βασικές οικιακές εργασίες σχετικές με το παιδί.
• Κι αποτελεί γενικότερα ένα πρότυπο συμπεριφοράς για το παιδί, δίνοντας το παράδειγμα μέσω της συνεχούς αλληλεπίδρασης με το ίδιο, την οικογένειά του αλλά και με το γενικότερο περιβάλλον.
• 
  

Σε αντίθεση με τη Babysitter, που έχει περιστασιακό και πιο επιφανειακό ρόλο στη ζωή των παιδιών, η νταντά έχει άλλοτε σταθερή, διαρκή παρουσία στη ζωή της οικογένειας – και κυρίως του παιδιού, και άλλοτε για μικρότερο χρονικό διάστημα αλλά με εξαιρετικά ουσιαστική προσέγγιση. Μπορεί να εργάζεται part-time ή full-time, να διαμένει με την οικογένεια ή να πηγαινοέρχεται καθημερινά. (Λεπτομέρειες σχετικά σε άλλο άρθρο)

Μια λέξη γεμάτη σημασία

Από τις αρχαίες τροφούς μέχρι τη σημερινή Νanny, ο ρόλος της γυναίκας που φροντίζει ένα παιδί εξελίχθηκε, αλλά δεν έπαψε ποτέ να είναι απαραίτητος.

Η λέξη «νταντά» δεν είναι απλώς μια τρυφερή ηχομιμητική κατασκευή, αλλά μια έννοια με βάθος και διαχρονικότητα. Κουβαλά ιστορίες, ευθύνες και έναν ρόλο που χρειάζεται επειγόντως επαναπροσδιορισμό.

Στην Oh Nanny Blue, εργαζόμαστε με σκοπό να αλλάξει η σημασία της λέξης. Όχι για να τη χάσει, ούτε απλώς για να την εξελίξει, αλλά για να εδραιωθεί στον νου μας με τη σοβαρότητα που της αρμόζει. Θέλουμε να επανασυνδέσουμε τη λέξη «νταντά» με τη βαθιά επίγνωση της ευθύνης που φέρει αυτός ο ρόλος: η γαλούχηση και η διαμόρφωση των πιο ευαίσθητων και κρίσιμων θεμελίων της κοινωνίας – των παιδιών.

Θέλουμε η λέξη «νταντά» (ή nanny) να ταυτίζεται με έναν επαγγελματία παιδαγωγό: καταρτισμένο, μορφωμένο, συνεπή. Έναν άνθρωπο που αντιμετωπίζει τη φροντίδα όχι ως βοήθεια στην καθημερινότητα, αλλά ως κρίσιμη παρέμβαση στη βιολογική, ψυχολογική, νοητική, πνευματική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών.

Για εμάς, η φροντίδα είναι επιστήμη και τέχνη μαζί. Και ο ρόλος της νταντάς χρειάζεται τη σοβαρότητα και την υπευθυνότητα που του αξίζει. Ίσως να ξεκινά από μια απλή λέξη – αλλά δεν τελειώνει εκεί. Κι αν κάποτε σας φανεί ότι ακούτε ένα μωρό να λέει «ντα-ντα» — μην αποκλείετε το ενδεχόμενο να ξεκινά μια νέα, μικρή ιστορία εμπιστοσύνης και φροντίδας.